Dwudziesta ósma rocznica "wydarzeń bydgoskich"

18 MARCA

W okupowanym przez strajkujących chłopów gmachu WK ZSL w Bydgoszczy prowadzono rozmowy na temat kontynuacji akcji protestacyjnej prowadzonej przez rolników, lecz czynnie popieranej przez NSZZ „Solidarność”. W rozmowach udział wzięli m.in. przewodniczący Ogólnopolskiego Komitetu Strajkowego NSZZ RI „Solidarność” Roman Bartoszcze, Prezes Rady WZKR – Stanisław Mojzesowicz, przewodniczący MKZ NSZZ „Solidarność” w Bydgoszczy – Jan Rulewski, wiceprzewodniczący MKZ NSZZ „Solidarność” – Krzysztof Gotowski, doradca NSZZ RI „Solidarność” – dr Błażej Wierzbowski i proboszcz parafii Matki Boskiej Częstochowskiej w Bydgoszczy – ks. Bogusław Jerzycki. Omawiano też sprawy, które miały być przedstawione na sesji WRN 19 marca o godzinie 10.00, a poświęcone problemom wyżywienia narodu, chłopskiego ruchu zawodowego oraz samego strajku. Ustalono, że pięciu chłopów weźmie udział w sesji, w tym jeden zabierze głos. Wybór padł na Michała Bartoszcze, ojca Romana. MKZ NSZZ „Solidarność” zaprosił na VI Sesję WRN, drogą telexową przedstawicieli 55 największych zakładów pracy w województwie bydgoskim. Telex, który wysłano brzmiał: „Zapraszamy członków NSZZ „Solidarność” ze wszystkich zakładów pracy regionu bydgoskiego na jutro tj. 19 marca 1981 roku w godzinach 14.00-15.00, do gmachu Urzędu Wojewódzkiego w Bydgoszczy na Sesję Wojewódzkiej Rady Narodowej, na której w porządku obrad przewiduje się ocenę sytuacji społeczno-prawnej gospodarki rolnej, rolników indywidualnych i wyżywienia narodu w świetle obecnej sytuacji w kraju.
O godzinie 15.30 odbyło się spotkanie władz wojewódzkich z przedstawicielami „Solidarności”. Dyskutowano o ewentualnej manifestacji w dniu 19.03. w godz.14.00-15.00. Działacze „Solidarności” zapewnili, że biorą na siebie problem zabezpieczenia porządku. Odpowiedzialnym za porządek podczas ewentualnej manifestacji miał być Ryszard Skopowski. Spotkanie zakończyło się o godz. 17.30.

19 MARCA

Podczas VI Sesji WRN w Bydgoszczy w dniu 19 marca 1981 roku manipulacja prawno-organizacyjna dokonana przez Prezydium WRN z przewodniczącym Edwardem Bergerem na czele, prawdopodobnie w ścisłym porozumieniu z obecnymi na Sesji: wicepremierem Stanisławem Machem, wicewojewodą bydgoskim Romanem Bąkiem, wicewojewodą bydgoskim Władysławem Przybylskim i sekretarzem KW PZPR Bogdanem Dymarkiem doprowadziła do nieprawnego zerwania Sesji. Propozycja radnego Andrzeja Młodeckiego o nie dyskutowanie nad planem rozwoju społeczno-gospodarczego i budżetu województwa na rok 1981 została nieprawnie potraktowana przez przewodniczącego WRN jako wniosek o zawieszenie Sesji, mimo, że do końca obrad zostały jeszcze trzy punkty. Edward Berger wniosek ten poddał pod dyskusję i został on przyjęty przy czterech głosach wstrzymujących się. Wówczas to przewodniczący WRN ogłosił zakończenie obrad. Kiedy radni zorientowali się w machinacjach, prezydium uciekło z sali. Za nimi podążył wicepremier, wicewojewodowie i część radnych. Rzecz miała miejsce o godz. 13.40.Wszystko zostało z góry ukartowane z powodu faktu, że w punkcie „Zapytania i wolne wnioski” działacze „Solidarności” mieli przedstawić problemy rolnictwa i chłopów, głównie zaś strajku okupacyjnego, który ma miejsce w WK ZSL w Bydgoszczy. Z grupą „Solidarności” przybył specjalny wysłannik Prymasa Polski dr Romuald Kukołowicz. Działacze „Solidarności” i część radnych zebrali się w sali obrad, celem przedyskutowania sposobów wyjścia z zaistniałej sytuacji oraz zredagowania wspólnego komunikatu z VI Sesji WRN. Równocześnie przerwano łączność, wyłączono nagłośnienie sali i zamknięto wszystkie wejścia do gmachu UW, które od samego początku były strzeżone przez służbę porządkową. W pewnym momencie rozmowy członków MKZ NSZZ „Solidarność” z grupą 45 radnych, którzy poczuli się zobowiązani do ratowania honoru Rady, zostały przerwane. Radni wyszli z sali w celu przedyskutowania z wicewojewodami w osobnym pomieszczeniu (sala nr 145) przyczyn zaistniałego konfliktu. O godzinie 18.50 wicewojewoda Roman Bąk wezwał do opuszczenia sali w ciągu 10 minut, wezwanie to powtórzył, udzielając przy tym pouczenia prokurator rejonowy Janusz Pejka, który asystował przy całej akcji. O godzinie 19.10 na salę weszło około 200 milicjantów i funkcjonariuszy SB, którzy wezwali zebranych członków „Solidarności” do opuszczenia sali. Bezpośrednio wezwał ich wicewojewoda Roman Bąk, który publicznie przyznał się do tego faktu. Przybyli w międzyczasie radni zdziwili się obecnością „nieoczekiwanych gości”. Stwierdzili, że nic nie wiedzieli o ich przybyciu. W wyniku długich mediacji zgodzono się na dokończenie opracowania wspólnego komunikatu. Milicjanci opuścili salę, gromadząc się na korytarzu i oczekując dalszych rozkazów.
O godzinie 20.20 milicjanci i funkcjonariusze SB wyrzucili siłą członków „Solidarności” z gmachu WRN, gdzie prowadzili oni rozmowy z grupą 45 radnych WRN. Podczas bezprawnej akcji, naruszającej nietykalność organów przedstawicielskich, bowiem rzecz miała miejsce w sali WRN, którą w czasie rozmów nazwano Domem Radnych, funkcjonariusze milicji i SB ciężko pobili Jana Rulewskiego i Mariusza Łabentowicza. Pobito też uczestnika strajku chłopskiego Michała Bartoszcze (Sławęcin gm. Inowrocław). Przemocy użyto wobec 26 osób. Akcja odbywała się na oczach radnych. Na podwórzu, na które wypchnięto członków „Solidarności", nie było osób postronnych – także na ulicy Parkowej. Rannych odniesiono do siedziby MKZ NSZZ „Solidarność", skąd odwieziono do szpitala. W związku z brutalnym pogwałceniem prawa MKZ wydał oświadczenie, w którym domagał się przyjazdu Komisji Sejmowej i Rządowej. Celem przyjazdu komisji miało być spowodowanie ukarania winnych brutalnych akcji, głównie zaś wicewojewodów Romana Bąka i Władysława Przybylskiego, sekretarza KW PZPR – Bogdana Dymarka, prokuratora rejonowego – Janusza Pejkę i komendanta KW MO – Władysława Kozdrę. MKZ domagał się oceny udziału w akcji wicepremiera Stanisława Macha, który swą nieodpowiedzialną postawą dopuścił do zaistniałej sytuacji; żądał też przedstawienia w środkach masowego przekazu faktycznych przyczyn i przebiegu wydarzeń. Radni potwierdzili przebieg wypadków oraz poinformowali, że na spotkaniach zespołów byli powiadomieni o potrzebie wcześniejszego zakończenia obrad. Około godziny 23.45 do strajkujących chłopów przybył biskup sufragan gnieźnieński Jan Michalski.

20 MARCA

Około 2.00 do Bydgoszczy przybyli przedstawiciele Krajowej Komisji Porozumiewawczej NSZZ „Solidarność” w składzie: Lech Wałęsa, Ryszard Kalinowski, Marian Jurczyk, Zbigniew Bujak, Andrzej Celiński. O godzinie 4.00 Prezydium KKP podjęło uchwalę następującej treści: „Prezydium Krajowej Komisji Porozumiewawczej NSZZ „Solidarność” z powodu ataku na Związek, jego władze i obrazę godności Związku odwołuje wszelkie rozmowy z władzami i ogłasza dla wszystkich instancji, wszystkich zespołów „Solidarności” stan gotowości strajkowej. Zwracamy się do członków Związku, by w atmosferze powagi i najwyższej odpowiedzialności do dnia 23 marca przygotowali swoje organizacje do spełnienia zadań, jakie stawia zaistniała sytuacja. Akcja, która miała miejsce 19 marca w Bydgoszczy jest oczywistą prowokacją wymierzoną w rząd Premiera Jaruzelskiego. Zerwanie spokoju społecznego obciąży czynniki, które spowodowały akcję bydgoską odpowiedzialną za los kraju”.
O godzinie 2.45 MKZ NSZZ „Solidarność” w Bydgoszczy ogłosił ostrzegawczy strajk protestacyjny w godzinach 11.00 -13.00 Znajdujących się w szpitalu pobitych odwiedzili: biskup pomocniczy gnieźnieński – Jan Michalski i przewodniczący KKP NSZZ „Solidarność” Lech Wałęsa. O godzinie 11.00 do siedziby MKZ przy Marchlewskiego 5 przybył przewodniczący KKP NSZZ „Solidarność” – Lech Wałęsa. Wraz z nim przyjechali Zbigniew Bujak, Marian Jurczyk, Ryszard Kalinowski, Andrzej Celiński oraz doradcy Bronisław Geremek i Tadeusz Mazowiecki. O godzinie 11.45 Lech Wałęsa wygłosił z balkonu MKZ przemówienie, w którym m.in. powiedział (tekst nieautoryzowany): Jesteśmy razem. Doszło do poważnych nadużyć. Ktoś ma za długie pazurki. Przytniemy te pazurki. Nie wszyscy z władzy są źli. Niektórym chcemy zawierzyć. To, co wydarzyło się w Bydgoszczy jest atakiem na Związek. Odpowiemy zdecydowanie. Nam się spodnie nie trzęsą. Spokojnie, z rozwagą i bez strachu!
Godzina 11.00 -13.00 – strajk protestacyjny w całym województwie bydgoskim. Lech Wałęsa odwiedził strajkujące załogi ZR „Predom-Romet”, ZUO „Famor” i ZNTK.

22 MARCA

Godzina 13.00 - w kościele p.w. Wincentego a'Paulo odbyła się msza święta w intencji zapewnienia zgody, sprawiedliwości i pokoju. Mszę celebrował biskup gnieźnieński Jan Michalski, który wygłosił kazanie piętnujące sprawców zerwania pokoju społecznego. We wczesnych godzinach popołudniowych do Bydgoszczy przybyła Komisja na szczeblu ministerialnym z ministrem sprawiedliwości Jerzym Bafią. W jej skład wchodzili: wiceminister administracji, gospodarki terenowej i ochrony środowiska – Jan Jabłoński, wiceminister zdrowia i opieki społecznej – Ryszard Brzozowski, prezes naczelnego sądu administracyjnego - Sylwester Zawadzki i zastępca prokuratora generalnego – Kazimierz Kukawka. Podjęte około 16.00 rozmowy wstępne z komisją wyjaśniły, że nie ma ona uprawnień do przyjmowania bydgoskich postulatów. W związku z tym MKZ zawiesił rozmowy i opublikował dziesięć swoich postulatów. Podjęto decyzję, że 23 marca o godzinie 16.00 zbierze się w Bydgoszczy na nadzwyczajnym posiedzeniu Krajowa Komisja Porozumiewawcza NSZZ „Solidarność”.
W związku z tym Prezydium KKP i MKZ Bydgoszcz zaapelowały o powstrzymanie akcji strajkowej na terenie całego kraju. Stan gotowości strajkowej jednak trwał. Do Warszawy na spotkanie z komisją wicepremiera Mieczysława Rakowskiego udała się delegacja KKP NSZZ „Solidarność” z Lechem Wałęsą, w skład której weszli przedstawiciele MKZ w Bydgoszczy z Antonim Tokarczukiem. Natomiast prezydent miasta skierował do bydgoszczan apel: „Wiem, że jest nam wszystkim bardzo trudno. Niech jednak nierozważne działania i wybujałe emocje nie doprowadzą do pomnożenia tych trudności i do sytuacji, z której nie będzie już dobrego wyjścia, a porozumienie stanie się niemożliwe”.

23 MARCA

Godzina 17.00 – w Domu Kultury ZNTK przy ulicy Zygmunta Augusta rozpoczęło się nadzwyczajne posiedzenie Krajowej Komisji Porozumiewawczej NSZZ „Solidarność”. Po długich i dramatycznych obradach trwających aż do 3 w nocy podjęto uchwałę o akcji strajkowej. Zalecono MKZ-om przeniesienie się na teren dużych zakładów pracy. Ustalono, że w przypadku wprowadzenia stanu wyjątkowego lub prób jego faktycznej realizacji należy niezwłocznie rozpocząć strajk generalny w całym kraju.

24 MARCA

Godzina 11.30 – dalszy ciąg obrad KKP. Podjęto uchwałę następującej treści: Po wysłuchaniu przedstawicieli kierownictwa Związku ze spotkania z przedstawicielami rządu z wicepremierem Mieczysławem Rakowskim, Krajowa Komisja Porozumiewawcza stwierdza, że rozmowy te ze względu na postawę strony rządowej nie przyniosły żadnych rezultatów. Jednocześnie Komisja Rządowa działająca w Bydgoszczy nie uzyskała pełnomocnictw, co uniemożliwiło podjęcie rozmów. W tej sytuacji KKP podtrzymując swoje stanowisko negocjacyjne uważa za konieczne ogłosić w całym kraju na 27 marca czterogodzinny strajk ostrzegawczy od godzinach 8.00-12.00. W wypadku nie spełnienia żądań strajkowych przystąpić 31 marca do strajku właściwego, okupacyjnego w całym kraju od rannej zmiany. W godzinach popołudniowych w Urzędzie Wojewódzkim odbyło się wspólne posiedzenie Prezydium WRN i 45-osobowej grupy radnych, którzy 19 marca zostali na sali obrad po przerwaniu VI Sesji WRN. Ustalono, że druga część VI Sesji rozpocznie się 26 marca o godzinie 10.00.

25 MARCA

MKZ NSZZ „Solidarność” w Bydgoszczy powołał 10-osobowy Komitet Strajkowy, w skład którego Weszli: A. Tokarczuk, S. Lewandowski, B. Guść, J. Schetyna, J. Perejczuk, A. Cierzniakowski, F. Tomaszewski, R. Paterek, T, Cebromski, Z. Buczkowski.

26 MARCA

10.00 - Rozpoczęła się II część VI Sesji WRN w Bydgoszczy. MKZ wystosował do radnych list otwarty, który odczytał Jarosław Wenderlich. MKZ NSZZ „Solidarność” uznał, że przyjmie zaproszenie na Sesję dopiero wtedy, kiedy wyjaśnione zostaną wszystkie fakty tragicznego wydarzenia z 19 marca, a przede wszystkim, kiedy zrealizowane zostaną opracowane w dniu 22 marca, postulaty merytoryczne. MKZ chciał również dać satysfakcję trzem poszkodowanym uczestnikom Sesji, aby mogli osobiście wystąpić w WRN. W godzinach wieczornych w Warszawie w związku z opracowanym raportem minister sprawiedliwości J.Bafia przeprowadził rozmowy z przedstawicielami MKZ NSZZ „Solidarność” w Bydgoszczy – Krzysztofem Gotowskim, Bolesławem Magierowskim i Lechem Winiarskim.

27 MARCA

W godzinach od 8.00-12.00. w całym województwie odbył się powszechny strajk ostrzegawczy. Strajkowały wszystkie zakłady, które zostały zobowiązane. Strajk przebiegał przy dużym zdyscyplinowaniu, i bez jakichkolwiek incydentów. W Bydgoszczy początek i koniec strajków obwieściły syreny fabryczne.
O godzinie 15.30 w Domu Kultury ZNTK przy ul. Zygmunta Augusta odbyło się zebranie przewodniczących Komisji Zakładowych NSZZ „Solidarność”, które prowadził Antoni Tokarczuk. Mówił o rozmowach z rządem.

28 MARCA

W gmachu Urzędu Rady Ministrów w Warszawie odbyło się kolejne spotkanie Komitetu Rady Ministrów d/s Związków Zawodowych pod przewodnictwem wicepremiera M. Rakowskiego z delegacją KKP NSZZ „Solidarność” pod przewodnictwem L. Wałęsy. Delegacja KKP NSZZ „Solidarność” przedstawiła Komitetowi Rady Ministrów uwagi do Raportu Komisji Rządowej, która pracowała pod kierownictwem ministra J. Bafii. Po dyskusji postanowiono powołać zespoły robocze, które omówią postulaty KKP NSZZ „Solidarność”.

29 MARCA

O godzinie 10.00 w Warszawie rozpoczęło się IX Plenum KC PZPR, które omawiało m.in. wypadki bydgoskie. Z jednostronną, tendencyjną oceną tych wydarzeń wystąpił I Sekretarz KW PZPR w Bydgoszczy - Henryk Bednarski. W niedzielę o godzinie 13.30 we wsi Sławęcin gmina Inowrocław wybuchł pożar. Spłonęła stodoła należąca do Romana Bartoszcze - przewodniczącego OKS NSZZ RI „Solidarność”. Znajdowało się w niej m.in. 6 ton słomy, 6 ton siana oraz przyczepa traktorowa. W akcji gaszenia ognia brały udział jednostki straży pożarnej z Inowrocławia. W momencie, gdy przybyły, drewniany obiekt płonął. Akcja ratownicza nie zdała się więc na wiele. Ogień strawił niemal wszystko.

30 MARCA

O godzinie 19.00 nastąpiło zakończenie w Warszawie rozmów Delegacji KKP NSZZ ,,Solidarność” z Komisją Rządową. Wiceprzewodniczący KKP – Andrzej Gwiazda odczytał wspólny komunikat o wyniku rozmów oraz o wstrzymaniu strajku generalnego.

31 MARCA

O godzinie 10.00 rozpoczęło się posiedzenie Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego. Uznano, że należy podjąć dalsze rozmowy z rządem w celu realizacji 10 bydgoskich postulatów oraz przyjąć taką zasadę, że jeżeli postulaty nie zostaną załatwione do 15 kwietnia, to należy proklamować strajk generalny. Obradująca w Gdańsku KKP NSZZ „Solidarność” odwołała strajk generalny. O godzinie 0.30 obrady zostały przerwane.

1 Kwietnia

W drugiej części posiedzenia KKP NSZZ „Solidarność” w Gdańsku odwołano gotowość strajkową z wyłączeniem województwa bydgoskiego. Powołano Komisję KKP NSZZ „Solidarność” ds. analizy wypadków bydgoskich. Prasa bydgoska opublikowała wspólny komunikat radnych WRN i MKZ NSZZ „Solidarność” zredagowany w dniu 19 marca.

2 Kwietnia

Przewodniczący MKZ w Bydgoszczy Jan Rulewski wystosował list do obradującej w Gdańsku KKP NSZZ „Solidarność”, w którym negatywnie ocenił wynik rozmów „Solidarności” z Komisją Rządową. „Przegraliśmy wszystkie karty - cenzurę, Solidarność Wiejską i inne” – napisał Rulewski, określając ogłoszone wspólne oświadczenie KKP i rządu jako hańbę dla związku.

3 Kwietnia

Godzina 10.00 – Posiedzenie MKZ NSZZ „Solidarność” w Bydgoszczy. Przedstawiciele 55 komisji zakładowych grodu nad Brdą oraz oddziałów terenowych podjęli uchwałę warunkowo odwołującą stan gotowości strajkowej w województwie bydgoskim do 15 kwietnia. Warunkiem całkowitego odwołania pogotowia strajkowego było wypełnienie postanowień zawartych we wspólnym oświadczeniu KKP i Komisji Rady Ministrów d/s Związków Zawodowych oraz realizacja 10 bydgoskich postulatów z 20.03.1981 roku. O godzinie 14.00 Komisja Rządowa pod przewodnictwem wiceministra rolnictwa Andrzeja Kacały rozpoczęła rozmowy ze strajkującymi chłopami w gmachu WK ZSL. Wiceminister stwierdził, że nie ma uprawnień dotyczących podstaw prawnych rejestracji NSZZ RI „Solidarność”.

16 Kwietnia

16 kwietnia w Inowrocławiu grupa 280 osób proklamowała strajk okupacyjny. 22 chłopów ogłosiło strajk głodowy. Jednocześnie na Jasnej Górze grupa chłopów także ogłosiła głodówkę. Komitet Strajkowy wytypował 10 gmin naszego województwa do zorganizowania strajków wspierających. O godzinie 22.35 wznowiono rozmowy rządowe pod przewodnictwem ministra ds. związków zawodowych Stanisława Cioska.

12 Maja

W Sądzie Wojewódzkim w Warszawie zarejestrowano Statut NSZZ Rolników Indywidualnych „Solidarność”.

Na podstawie: Stefan Pastuszewski, ,,Gorący marzec”,
,,Wolne Związki” wydanie specjalne z 19 marca 1998 roku